PALMİYE KIRMIZI BÖCEĞİ
Rhync Jıoplıorus ferrugineus (Olivier) (Colcvptcra: curculionidae))
ARM MOCADELh; TEKNİK TALİMATI
I- TANIMI VE YAŞAYIŞI
Lrginler kırmızımsı kahverengi ve silindir şeklinde olup. 35 mm uzunluğunda ve 10 mm
eııindedir. Kit) kanatları koyu kırrnrzı renktedir 13aş ve lıortuntun uzunluğu vücudun toplanı
uzwılugwıun 1/3’ü kadardır. llorturn; üstterı kınnızınısı kalıverengi, alttan ise koyu kalıverengi
olup, uzun, eğri ve çrkıntılıdır. Lrkekte lıortunıun üst kısrrıı kısa kalıverenginısi kıllarla kaph,
dışide ise kılsız. kıvrık. dalıa ince ve uzurıdur.
Yumurta, oval, betaz-kreın renkte olup ortalanıa 2.6 min uzunluğunda ve 1.1 nını
enindeo Genç larvarıın baş kısrnı siyah. diğer kısırıılan ise sarınısı beyaı renktedir. I-arva
‘gurrlaştıkça renk sarınısı kahverengiye döner. Ulgur larvanın uı.urıluğu 50 mm. eni ise 20 min
,ı, güçlü ağız yapısına sahiptir. Larva. gelişinıiııi tarııarııladıktaıı sonra beslerıdiği ortarııı terk
eder, palmiyenin Pnin henıen altında toprakta, palmiye üıerindeki yaprak sapları ile gövde arasinda
veya ağacın ıarar görmüş kısımlarında, palmiye liflerinderı 50–95 x 25 40 mm boyutlarında oval
blr kokon Uiwe krein daha sotira
haş aşagıya dogru bükülırıüştür. anten ve gözler belirgirı olup, 35 x 15 boyutundadır
Dişi bireyler hayatları boyunca yaklaşik 200 – 300 adet yumurtayumurta bırakır. Yurııurta, We
yapraklarm gövde ile birleştikleri yerlere vcya palmiyenin zarar gıırrrıuş kısımlarına hırbirirıc
to ..as etmeyecek wkilde yan yarıa ve bitki dokusu ıçiııe bırakılır Yuııııırlalar 2 ile 5 g(irı
arasinda açrlır. Yunıurtaların gcliwbildiği en yüksck sıcaklığııı 4(1°(‘ olduğu behılenıııiştir.
Yaklaşık I ilc î ay arasinda değişen larva döneminden sorıra pupa döııeıııirıc giıerı zaraılı, 14
21 gr sonra ergin olur, frginler, sıcaklığııı 12 14″(‘ üıerinde ıılrıtası dur-trrrrurıda aktif hale
geçerler. 13ölgelere göre değişıııckle birliktc erkek bırcyler 50 120 gun, dişiler ise 50-109 gürı
Mar. “füm hayat döııeıni yaklaşik 4 ay sürnıcktedır I`.rgiıılcr uı.uıı uçuşlar yapma yeterıeğirıde
olup, bir uçuşta 900 in uıaklığa ulaşabildiğı kaydedilmiştir Y ılda 25 ITC sıcaklıkta 3 döl
verebilir.
2- ZARAR ŞEKLİ, EKONOMİK ÖNEMİ VE YAYILIŞI:
Zararı larvalar yapar. Yumurtadan çıkan genç larvalar gövde içine girer v e barada
yumuşak lifli dokuyla beslenerek tüneller agar. Larva, yaşarmnı tamamen gövde içinde geçirdiği
için başlangıçta zararhyı ve oluşturduğu zaran tespit etmek çok zordur.
Zararlının palmiye ağaçlarmın büyüme noktalarında beslenmesi sonucu, gövde üzerinde
ve yapraklarm gövdeye bağlandığı kısımlarda açılan küçük deliklerden sarımsı kahverengi
yapışkan bir sıvı ve larvamn beslenme artıklantun oluşturduğu tümsekler gözle görülebilir.
Zamanla (yaklaşık 2-3 yıl soma) yapraklarda sararma, solma ve kuruma gözlenir. Larvalar 1 m
uzunluğunda tüneller açabilmektedir. Zarar gören bitki dokularında çürümelerin meydana
gelmesi ve kötü bir kokanun yayılması tipiktir. Ağaçlarda tünel sayısı arttıkça ağacm gövdesi
giderek zayıflar ve bu durum ağacın kolaylıkla devrilmesine ya da çürüyerek ölmesine neden
olur. Bu zararından dolayı birçok ülkede hurma ağaçlarının tamamen yok olmasma ve
dolayısıyla önemli ekonomik kayıplara yol açmaktadır.
Dünyada, Mısır, İsrail, Ürdün, İspanya, Yunanistan, İtalya, Fas Cezayir, Bangladeş,
Bahreyn, Kamboçya, Çin, Hindistan, Endonezya, Irak, Iran, Malezya, Myanmar, Umman,
Pakistan, Filipinler, Katar, Suudi Arabistan, Tayland, Birleşik Arap Emirlikleri, Vietnam,
Avustralya, Papua Yeni Gine, Solomon Adaları, İspanya, İtalya; Fransa ve Amerika’da yaygın
olarak görülmektedir. Zararlı, Türkiye’de ilk kez 2005 yılmda Mersin’de hurma ağaçlarında
tespit ediimiş, daha soma yapılan survey çalışmaları ve gözlemler sonucunda Adana, Antalya,
Muğla, İzmir ve İstanbul illerinde varlığı belirlenmiştir.
3- KONUKÇULARI:
Genellikle Palmae (Arecaceae) familyasına ait palmiye cinsi bitkilerdir. Phoenix
canariensis Hort. ex Chabaad, P. dactylifera L., P. sylvestris Roxb., Areca catechu L., Arenga
pinnata (Wurmb) Merrill, Borassus fabellifer L., Caryota maxima (Himalaya), C cumingii
Lodd.ex Mart Cocos nucifera L., Corypha gebanga (Blume) Blume, C. elata Roxb., Elaeis
guineensis Jacq., Livistona decipiens Becc., Metroxylon sagu Rottb., Oreodoxa regia Kunth,
Sabal umbraculifera (Jacq.) Mart, Trachycarpus fortunei (Hook.) H.Wendl ve Washingtonia sp.
gibi birçok tar konukçusu olarak bildirilmektedir. Ayrıca, Saccharum offcinarum L. (şeker
kamışı), Agave americana L. (sabırlık) ve Cycas revoluta Thunb. (sıkas) bitkileriyle de
beslenebilmektedir.
4- DOĞAL DÜŞMANLARI
Türkiye’de bu zararlı yeni olduğundan herhangi bir doğal düşmanı tespit edilnremiştir.
Dünyada yayılış alanlarında bazı doğal düşman türleri belirlenıniş olmakla birlikte, zararlıyı
baskı altında tutabilen etkili bir tür henüz bilinmemektedir. Hindistan’ da yaptlan bir çalışmada
arazi ve laboratuar koşullarında predatör Chelisoches morio (Fabr.) kullanılrnış ancak fazla bir
etkinlik elde edilememiştir. Zararlının etkili olduğu bazı Avrupa ve Orta Doğu ülkelerinde,
entomopatojen nematodlardan, Heterorhabditis indicus (Poinar) ve Steinernema glaseri
(Steiner), entomopatojen funguslardan da Beauveria bassiana ve Metarhizium anisophae
türlerinin uygulamada kullanımına yönelik çalışmalar halen devam etmektedir.
5-MÜCADELESİ
5.1. Kültürel önlemler
Zararlı ile mücadelede kültürel önlemler önemli bir yer tutınaktadır. Periyodik olarak
ağacin zayıflamış ve çürüınekte olan kısımları temizlennıelidir. Sağlıklı bir ağacin herbangi bir
yerindc ya pılacak kesim ve yaralamalardan kaçınılmahdır. Budamalar, zararlının aktif ohnadığı
kış aylarmca yapılmalıdır. Kök sürgünleri ve kesilen dallar imlıa edilmelidir. Palmiye ağaçlari
için uygu:ı sulanıa •: e gübreleme programr ile ağaçlarrn strese girnıesi engellenmeli ve sulam; .
tercihcıı damla sulama şeklinde yapılmalıdır.
Ağır zarar görmüş palmiye ağaçlan, zararlının değişik dönemlerine (yuınurta, larva, pupa
ve ergin) ait çok sayıda birey ihtiva eniğinden bu şekilde Zararh ile bulaşik ağaçlar özellikle
c -gin bireylerin etrafa dağılmasına fırsat vermeden imha edilmelidir. Bunun için öncelikle ağaç
yapraklari ile birlikte kontak etkili bir insektisit ile ilaçlamnalı ve birkaç gün sonra bütün
yapraklari diplerinden budaimıalıdır. Budama işleminden sonra ağacin 1-1.5 m’lik tepe kısmına,
kolayca parçalanmayacak plastik bir poşet geçirilerek poşetirr alt kısmı tel ya da iple sıkıca
h:=’,atunalıdır. Bu şekilde ağacin imha edileceği zamana kadar bulaşma kaynağı olması
engellenmiş olur.
5.2. Karantina önlemleri
Bu zararlı He bulaşik ğlkelerden ithal edilen palmiye ağaçlarının yurdumuza 2a girişinde dış
karantina önlemlerine önem verilmelidir. Zararh, ergin dışındaki dönemlerini palmiye ağacının
içinde tamamladığından, bitkinin dışından teşpit_edilmeşi çok zor olmaktadır. Bu yüzden ülkeler
arası palmiye ağacı ticaretinde zararlının taşııııua riski oldukça yüksektir. Bulaşık palırriyelerin
yurt içinde taşınması bu zararlinin yayılmasına neden olacağı için iç karantina tedbirlerine
titizlikle uyulmalıdır.
5.3. Biyolojik Miicadele
Bu zararlinin orijini olan bölgede mevcut doğal düşmanlari bulunmakla birlikte,
Türkiye’de bu zararlinin doğal düşmanlari ile ilgili yapılmış herhangi bir çalışma
bulunmamaktadır.
5.4. Biyoteknik yöntemler
Zararlının varlığının belirlenmesi ve ergin popülasyonunun azaltılması için feromon
tuzakların kullanılması (kova tipi, huni tipi), palmiye kınnızı böceğini kontrol altında tutmada en
önemli mücadele yöntemlerinden biridir. Feromon olarak erkek bireylerin salgıladığı Ferrugineol
((4S, 5S)-4-methyl-5-nonanol) kullanılır ve feromon poşeti, kapağın alt yüzeyinde bulunan
çengele asılır. Feromon maddesinin bünyesinde etki artirici diğer maddeler bulunmuyor ise
tuzakların içine küçük naylon poşette etil asetat (100 mg), bir cezp edici yem (hurma meyvesi,
şeker, şeker kamışı, palmiye ağacının herhangi bir kısmı vs.) ile yüksek nem seviyesini korumak
ve gelen ergin bireylerin tuzağın dışına çıkmasını engellemek için de bir miktar su ilave edilir.
Kova tipi olan tuzak, 10-15 litre hacminde ve 25-30 cm yüksekliğindedir. Kenarında ve
kapağında böceğin girebilmesi için 4’er adet, 10 cmz ebadında pencereler bulunur. Ayrıca,
kovanın etrafina gelen ergin bireylerin tutunarak pencerelerden içeri girmesini sağlamak için bir
bez sarılır. Kova tipi tuzaklar için en uygun yükseklik yer seviyesidir. Ancak, insanların yoğun
olarak bulunduğu şehir merkezlerinde yerden yaklaşık 1,5-2 m yiikseğe ve gölgede kalacak
şekilde asılır. Feromon kapsüller ile etil asetat bulunan poşetler 2-3 ayda bir, cezbedici yem ise
sıcaklığa bağlı olarak en geç üç haftada bir değiştirilmelidir ve suyu biten tuzaklara su Have
edifr. Feromon maddesinin bünyesinde etki artirici diğer maddeler var ise tuzaklarda sadece
feromon maddesinin kullanılması yeterlidir.
Zararlının tespiti için, palmiye ağacı bulunan park, bahçe ve fıdanlıklarda hektara bir
tuzak, yol kenarı ve orta kaldırımlarda sıra halindeki palmiye ağaçları için ise 1 km’de bir tuzak
asılır. Tuzaklar, 1-2 haftada bir kontrol edilerek yakalanan palmiye kınnızı böceği erginleri
sayılar ve buna göre erginin uçuş aktivitesi ve zararlının popülasyon yoğuııluğu belirlenir.
Böceğin varlığının tespit edildiği yerlerde kitlesel yakalama amacıyla tuzak sayısı artırılabilir.
Tuzaklar, yıl boyunca bulunduğu yerde asılı tutulur.
5.5. Kimyasal Mücadele
Zararlıya karşı ülkemizde herhangi bir rııhsath ilaç bulumııamaktadır. Son yıllarda yurt
dışında iyi sonuçların alındığı farklı kimyasal mücadele uygulamaları bulunmaktadır. Zararlıyla
bulaşik palmiye ağaçlarinin bulunduğu alarılarda, bir yandan zararlının sağlikli palmiye
ağaçlarına bulaşmasının cııgellenmesi, diğer yandan da sağlikh palmiye ağaçlari için tehdit
oluşturan bulaşik ağaçlardaki ergin bireylerin dağılmasının önleıımesi için palnüye ağaçlari
ilaçlanmalıdır. İlaçlamada tüm ağaç yüzeyi, özellikle yaprak petiollerinin ağaç gövdesi ile
birleştiği kısımlar ilaçli su ile iyice ıslatılmalıdır. Bu drırrımda ağaç başına yaklaşik 20-30 L
ilaçli su kullanılır. Zarar belirtileri gösteren palnüye ağaçlarımıı büyüme noktası henüz tanıarııen
zarar görmentişse hemen tedavi edici insektisit uygulamalarına geçilmelidir. Bu şekildcki
ağaçlarm ölü yaprakları budanır ve gövdede zarar görmüş dokular kazınarak temizlenir. Bu
kısııniara sprey şeklinde bir insektisit uygulamr. Aynca, sistemik bir insektisit, gövdeden enjekte
edilir veya topraktaıı ağacin kök bölgesine verilir. Eğer ağacııı büyüıııe noktası tanıamen zarar
örmüş ve tüın yapraklar kendini aşağıya doğru bırakmışsa, bulaşma kaynağı olmaması için bir
an Once uygun şekilde ağaç imlıa edilmelidir. Ayrıca, budamalardan sonra kesilen yüzeylere,
zararlının yumurta hırakmasıııı engellemek için kontak ya da sistemik etkili iırsektisitlerle sprey
şeklinde – anıa yn,ı,°’r. Sistemik insektisitler, ağacin gövdesinde toprakla birleştiği kısmın
‘.,men etıatina 20-3tı cm derinliğinde çukurlar açılarak buraya 10-20 L su He birlikte verilec gi
gibi, ağacın , gövdesine, yere 30-45 derecelik açı yaparak matkapla 10-15 cin uzunluğunda
delikier (ortaira,n,l 4 adet delik) açılır ve önerilcn dozda insektisit bu dcliklere enjekte edilir.
Daha sonra deliğin ağzı aşı macunu He kapatılır.
Yeni bulaşmaları engellemek amaciyla yaprlan insektisit rıygulaıııaları yaklaşik olarak
15-30 günde bir tekrarlanmalıdır. Ancak, zararlının henüz biyoekolojisi ve doğal düşmanları
biliimıediği için, çevreye ve doğal düşmanlara zarar vermesi nedeniyle fazla ilaç kullanımından
kaçmılnıahdır. Korııyucu veya tedavi edici olarak uygulanan ilaçlaınalarda, insektisitler
dönüşümlü olarak uygulaiunalıdrr. Topraktan ya da enjeksiyon yoluyla sistemik iıısektisitlerin
uygulanması tercihen bitkinin iletim demetleriırin daha iyi çalıştığı bahar ve yaz aylannda
yapılmalıdir. Zararlı ile yoğıııı bulaşik ve imhasıııa karar verilen palmiye ağaçlarinin imha
edilmeden birkaç gün önce, zararlının değişik döııenılerinin (ergiıı, larva ve pupa) kesim veya
taşıma vb. işlemler sırasında etrafa yayılmasrnı önlemek amaciyla yeşil aksam ilaçlaması
yapılmalıdir.